به نقل از «خبرآنلاین»

روشنفکری دینی و تاریخنگاری اندیشه

تاریخ انتشار: ۶ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۴۸۳۶۹۶

این شناخت درک ما را از تحول تاریخی فهم های دینی ارتقا می دهد. اگر خواهان اجتهاد در اصول و فروعیم و اگر می خواهیم درک درستی از دیالکتیک "نص" و "تاریخ" و سهم مقتضیات زمان و مکان در فهم فقیهان و متکلمان از دین و منابع دینی داشته باشیم چاره ای نداریم الا اینکه به تاریخ مراجعه کنیم. قرآن را در بستر تاریخی عصر نزول و سیره پیامبر اکرم (ص) ببینیم و تعامل صحابه و تابعین و نسل های بعدی را در مواجه با قرآن و وحی، پیامبر و سنتش، معنای شریعت و نسبت آن با امر دولت و قدرت دینی بفهمیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شناخت خود را از عوامل بروز و تحول دانش های دینی به ویژه آنچه در نسبت با امر شریعت و قدرت دینی شکل گرفت مانند فقه و مذاهب آن، دانش اصول و همچنین مکاتب تفسیری به درستی اصلاح کنیم. تحول فکر و فهم دینی را بفهمیم. همه اینها نیازمند تخصص در تاریخ است. آشنایی عمیق با منابع تاریخی و متون است. باید به شکل تخصصی در تاریخ کار کرد.

در حوزه های علوم دینی ما امروزه کسانی هستند که به ارزش مطالعات تاریخی پی برده اند و از آن در بحث های فقهی و اصولی و رجالی خود بهره می برند (از اعلام معاصر اینجا یادی نمی کنم. اما از درگذشتگان باید از استادم آیة الله علامه شیخ محمد رضا جعفری نام ببرم که دانشی عمیق در حوزه تاریخ تفکر دینی و متون داشت). در سنت دانشگاهی ما در هشتاد سال گذشته آشنایان با تاریخ تفکر کم نبوده اند. عباس زریاب نمونه برجسته آنان بود. ما در مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی چندین سال شاهد دقت ورزی های او در فهم سیره و تاریخ اسلام بودیم. عباس زریاب تاریخ اسلام و تفکر اسلامی را خوب می شناخت. در عین حال تاریخ ایران را به خوبی می دانست. به درستی می دانست عوامل سازنده فرهنگ ما و ایران امروز ما کدامند. تاریخ ایران را به عنوان یک کل و یک وحدت در عین کثرت از دوران هخامنشی به امروز می شناخت و ایران را در پرتوی این چارچوب می فهمید. تاریخ ایران را به مثابه "تاریخ ملی" می شناخت. می دانست که ایران فارغ از جغرافیای سیاسی اش یک تاریخ پیوسته فرهنگی دارد که ریشه و سابقه اش به چند هزار سال فرهنگ و دولت ملی می رسد. به همین جهت هم قدر فرهنگ ملی ایران را می دانست و قدر دان فرهنگ دینی و مذهبی آن بود. می دانست صفویه سنگ بنای دولت ملی نوین در ایران را گذاشتند.

روشنفکری دینی از اصلاح دینی زیاد سخن می گوید. اما به نظر من این سنت فکری از فقر تاریخی نگری رنج می برد؛ بینشی که لازمه هر گونه تفکر نقادانه و اصلاحی در عرصه دین و فهم دینی است. روشنفکران دینی در کشورهای عربی به دلائل مختلف از این جهت وضع بهتری دارند. شاید دلیلش این است که معمولا نمایندگان روشنفکری دینی در آن کشورها تحصیلات اصلی شان در حوزه تاریخ و یا مطالعات اسلامی بوده (نمونه هایی مانند محمد ارکون را داریم که خود استاد مطالعات اسلامی در سوربون بود). روشنفکری دینی ما از فقه و سیره و دانش کلام و تفسیر سخن می راند و از برداشت های سنتی از این علوم انتقاد می کند اما ارزیابی هایش عموما در بستر فهمی تاریخی از این دانش ها نیست.

سببش روشن است: تخصص در تاریخ دست کم تاکنون مورد اهتمام و دغدغه روشنفکری دینی نبوده. نمی توان از تاریخ فقه و یا علوم دینی حرف زد اما تخصص لازم و شناخت عمیق از منابع تاریخی و متون و تحول فکر دینی بر پایه شناختی متن محور از مکاتب و آدم ها در تاریخ فکر و فقه نداشت. اگر از سیره پیامبر اکرم (ص) حرف می زنیم و درباره امامت و خلافت و نسبت دین و سیاست و تشیع و غلو و اعتدال دینی و حدیث و نسبت فقه و تصوف و از ولایت و ... سخن می گوییم باید تاریخ این مفاهیم و این سنت ها را به درستی بشناسیم. با استحسانات ذوقی نمی شود داوری کرد. باید وارد میدان شد و متون و نسخه ها را خواند. خوب هم خواند. باید مجتهدانه و در عین حال فروتنانه وارد این میدان شد. روشنفکری دینی اگر داعیه اصلاح دینی دارد نمی تواند این اندیشه را در فضایی انتزاعی دنبال کند. باید از آسمان انتزاعیات فرود آمد و بر زمین "مطالعات تاریخی" ایستاد.

۶۵۶۵

کد خبر 1699969

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: روشنفکری دینی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۴۸۳۶۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

واکنش نشریۀ 29 ساله به حذف سریال «حشاشین» از شبکۀ نمایش خانگی/ علاقه ایرانیان به داستان حسن صباح تاریخی است؛ نسازی، می‌سازند(+ جلد)

عصر ایران- هفته نامۀ 29 سالۀ «امید جوان» با اختصاص روی جلد خود به تصویر ایفاگر نقش حسن صباح در سریال مصری «حشاشین» منع نمایش آن را به منظور مقابله با تحریف تاریخ بی فایده دانسته و نوشته وقتی خودمان به تاریخ خودمان نپردازیم و سریال نسازیم دیگران این کار را انجام می دهند.

    امید جوان با انعکاس دیدگاه خبرگزاری رسمی دولت در دفاع از این ممانعت و بی اثر بودن سریال و نظر سید عبدالجواد موسوی - روزنامه نگار- در بی حاصل بودن این اقدامات به خوانندگان خود قول داده در یکی از شماره های آینده خسرو معتضد به تفصیل به این سریال خواهد پرداخت.

   تاریخ پژوه مشهور که خود با ذبیح الله منصوری نویسنده «قلعه الموت» آشنا بوده پی گیر و علاقه مند سریال های تاریخی است.

   امید جوان نوشته :علاقه ایرانیان به داستان حسن صباح و قلعه الموت موجب استقبال از سریال مصری «حشاشین» شده و چاره کار را در این دیدند که از سکوهای نمایش خانگی حذف کنند ولی مگر در این روزگار می شود مردم را از تماشای آنچه دوست دارند منع کرد؟ بله، تاریخ واقعی ما نیست ولی مگر دست کارگردانان ما برای ساخت سریال تاریخی باز است یا صدا وسیما اجازه می دهد که با نگاه غیر ایدیولوژیک به تاریخ نگریسته شود؟

   درباره مرحوم منصوری هم یادآور شده:یکی از دلایل محبوبیت و شهرت ذبیح الله منصوری که افسانه و تاریخ را به هم می آمیخت همان رمان قلعه الموت بود و با این پیشینه استقبال و حداقل کنج کاوی درباره این که حشاشین چه تصویری از حسن صباح و باطنی ها ترسیم کرده شگفت آور نیست.

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: چشم، دیگر سریال حشاشین نمی بینیم!/ «چه تکاپوی رقت انگیزی»